Studije o Galileju

Tekstovi koji čine ovu knjigu, prvi put objavljeni između 1935 i 1939. godine, predstavljaju proboj, ne samo u tumačenju Galilejevog učenja, već i u čitavoj istoriji nauke. Sa metodološke tačke gledišta oni su bili prvi primer ozbiljnih rezultata do kojih se došlo uz pomoć pojmovne analize, koja nastoji da istorijske dokumente obuhvati jednom dubokom intuicijom autora, kojom se nadilazi čisto tehničko tumačenje, intuicijom u kojoj se ne mogu veštački odvojiti njeni naučni od filozofskih i verskih aspekata.

Koireove analize na svetlost dana iznose duboke veze, koje su ranije samo naslućivane, između moderne nauke i metafizike. Koire, naime, odbacuje tumačenja Galileja (i čitave nauke šesnaestog veka) koja su rezultat jednog praktičko-empirijskog pristupa, čije korene nalazimo u tehničkim krugovima. On raskida sa svim tumačenjima moderne nauke bekonovskog tipa, koristeći pritom vrlo teške reči ("Bekon nije nikada razumeo nauku. Lakoveran je i lišen kritičkog duha"), a odlučno odbacuje i nastojanja da se velika novina, i suštinski doprinos rađanju nove nauke, koju predstavlja Galilejevo delo, protumači uz pomoć pojedinačnog naučnog pojma, bilo da se radi o principu inercije ili davanju velike pažnje nekoj drugoj fizičkoj veličini.

Galileova veličina, po Koireu, počiva na jednog dubokoj intuiciji, intuiciji koja nadilazi interes za eksperiment ili bilo koji određeni naučni princip, a to je zamena konkretnog pregalilejskog prostora onim apstraktnim, euklidovskim. Fizički uslovljenom prostoru antičke i srednjovekovne nauke, u kome se tela kreću pod uticajem sila koje su zavisne od izvesnog kosmičkog reda, i prirodnim mestima određenim u skladu sa njihovom materijalnom prirodom, Galilej suprotstavlja čisto geometrijski prostor, čije uređenje ne zavisi od kosmofizike, već samo od Euklidovih teorema. U tom se prostoru tela svode na geometrijske figure koje se kreću pod uticajem gravitacije. Upravo ova duboka intuicija o prostoru je bila neophodna da bi matematika postala deo nauke i da bi eksperimenti ovoj doneli toliko koristi. Obavljajući ovu složenu operaciju, Galilej je sledio Arhimeda, i Koire na ovome i te kako insistira. On je, međutim, nadmašio učitelja, koji je dospeo samo dotle da razvije statiku geometrijskih "irealnih" tela i, stavljajući u pokret geometrijske figure i pripisujući im silu teže, zasnovao jednu dinamiku. Ipak, ne smemo zaboraviti da je zahvaljujući Arhimedu uspeo da razvije ovu intuiciju koja mu je omogućila da nadiđe aristotelovce. Arhimedovska apstraktna nauka, sa svoje strane, svoju inspiraciju nalazi u platonovskoj filozofiji. Drugi su autori (Štraus, Kasirer, Burt, Olški) govorili o uticaju Platona na Galileja, ali samo Koire ukazuje na Galilejev "duboki i samosvesni" platonizam i ističe da je Platon uticao na čitav njegov opus, uključujući ovde i dijalošku formu njegovih dela. Za njega je čak i Arhimed platonovac, uprkos svima onima koji su u ovome videli, iznad svega, jednog velikog inženjera.

Proučavanjem galilejskih tekstova Koire nastoji da dokaže svoju suštinsku tezu: uloga teorije značajnija je od uloge eksperimentisanja, i ovom drugom se ne posvećuje nimalo prostora. On ide čak tako daleko da sumnja da je Galilej uopšte gubio vreme na sprovođenje eksperimenata. Od mladalačkih istraživanja posvećenih kretanju, preko dinamike kose ravni do borbe za kopernikanski sistem, čitav razvoj galilejske misli podleže tumačenju istim ključem: princip inercije, zakon pada teških tela, snažna privrženost kopernikanskom sistemu, sve ovo se ne bi moglo zamisliti da Galilej prethodno nije napustio svet realnih tela i konkretnog prostora i, zajedno sa Platonom i Arhimedom, popeo se u svet idealnih tela (savršenih sfera, savršenih ravni) i geometrijskog prostora.